Ζωγράφου, 9 Ιανουαρίου 2001

Ο O'Meara γράφει πως το δήθεν όριο μεγέθους 6 για το γυμνό μάτι είναι μύθος, και πως ο ίδιος έχει δει, στη σκοτεινή Χαβάη, μέχρι 8.5. Παρόλο που μια τέτοια δήλωση σοκάρει, εμένα μου είχε επίσης ανάψει την περιέργεια να δοκιμάσω το μάτι μου, χωρίς να είμαι προκατειλημμένος για τις δυνατότητές του. Έτσι, έψαξα στον φωτορυπασμένο ουρανό της Αθήνας, που ταυτόχρονα είχε και Πανσέληνο, ελάχιστα σκιασμένη από την παρασκιά της Γης, για να βρω ένα όσο γίνεται ασθενέστερο άστρο. Καθώς κοίταζα τον ουρανό λίγο πάνω απ' τις Πλειάδες, μου φάνηκε πως κάποιο ασθενές αστέρι πέρασε φευγαλέα απ' την όρασή μου. Συγκεντρώθηκα και ξαναέψαξα στην ίδια θέση, και πού και πού είχα την εντύπωση ότι κάτι υπήρχε εκεί. Τόσο ασθενές ήταν, και τόσο φευγαλέο, ώστε δεν ήξερα αν πράγματι έβλεπα κάτι ή αν ήταν της φαντασίας μου. Πάντως δεν μου ήταν γνωστό, δεν ήξερα ούτε ποιον αστερισμό κοιτάζω, οπότε αν υπήρχε πράγματι αστέρι εκεί, θα ήταν σίγουρο ότι το είχα δει με γυμνό μάτι. Κοίταξα λοιπόν προσεκτικά τα γειτονικά του λαμπρότερα αστέρια, αποτύπωσα την ακριβή του θέση στο μυαλό μου, και χωρίς ακόμα να πιάσω κιάλια, κοίταξα το χάρτη και μετά το Palm. Ακριβώς εκεί που νόμιζα ότι έβλεπα κάτι, υπήρχε πράγματι το 42 Persei, με μέγεθος 5.1. Να λοιπόν που στο φεγγαροφωτισμένο αθηναϊκό ουρανό τα μάτια μου έβλεπαν μέχρι 5. Φαίνεται πως ο O'Meara δεν υπερβάλλει.

Όλα αυτά έγιναν γύρω στις 20:30 EET. Πορωμένος από το 42 Persei, πίστεψα ότι ήταν ώρα να δοκιμάσω τις δυνατότητές μου και στα κιάλια, και άρχισα να σχεδιάζω τις Πλειάδες όπως τις έβλεπα στα κιάλια. Παράλληλα έπρεπε βέβαια να παρακολουθώ και την έκλειψη, κι έτσι δεν πρόλαβα να σχεδιάσω παρά μόνο καμιά δεκαριά Πλειάδες.

Το ακάλυπτο μέρος της Σελήνης ήταν εκθαμβωτικό μέσα στα κιάλια, ενώ το σκιασμένο ήταν ένα λαμπρό (για έκλειψη) πορτοκαλί. Για μένα η πιο γοητευτική πλευρά της έκλειψης είναι ότι έβλεπα τη σκιά της Γης, τη δικιά μας σκιά, ολοστρόγγυλη, πάνω στο φεγγάρι. Ίσως ποτέ να μη δω τη Γη ολόκληρη με τα μάτια μου, αλλά το να βλέπεις τη σκιά ενός αντικειμένου πιστοποιεί την ύπαρξη του αντικειμένου, έστω κι αν δεν βλέπεις το ίδιο. Τώρα έβλεπα ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι της σκιάς, ολοστρόγγυλο, σαν τη Γη.

Ξεκινήσαμε τη βραδιά προετοιμασμένοι για να παρακολουθήσουμε occultation, που ακόμα δεν ξέρουμε πώς λέγεται στα ελληνικά. Γνωρίζαμε ότι η Σελήνη θα περνούσε μπροστά από το αστέρι HIP36232, μεγέθους 6.8, και σκοπεύαμε να το δούμε στα κιάλια. Πράγματι, το αστέρι φάνηκε στα κιάλια όταν η Σελήνη είχε καλυφθεί σχεδόν ολόκληρη (γιατί μέχρι τότε θάμπωνε). Εγώ και ο Βαγγέλης ξαπλώσαμε και παρακολουθήσαμε το occultation με τα κιάλια, ενώ ο Στέφανος κράτησε χρόνο. Ήταν πολύ δύσκολη η παρατήρηση, γιατί το αστέρι είχε περίπου την ίδια λαμπρότητα με τη Σελήνη. Είχε κάτσει για αρκετή ώρα πάνω στην περιφέρειά της, και ήταν πολύ δύσκολο να το διακρίνεις. Χρειάστηκε προσπάθεια και ήταν άσκηση συγκέντρωσης. Εντούτοις, ταυτόχρονα εγώ είπα «Το έχασα» και ο Βαγγέλης είπε «Νομίζω πως δεν το βλέπω πια». Ο Στέφανος κατέγραψε χρόνο 22:06:35 EET, αλλά είναι πιθανό το occultation να συνέβη ένα-δύο δευτερόλεπτα πριν εγώ και ο Βαγγέλης το συνειδητοποιήσουμε και το ανακοινώσουμε. Σκεφτόμασταν να προσπαθήσουμε και την επανεμφάνιση, που ξέραμε ότι θα συνέβαινε περίπου στις 22:50, αλλά η Σελήνη εκείνη την ώρα είχε κρυφτεί πίσω από σύννεφα.

Με το Βαγγέλη είδαμε επίσης, γύρω στις 22:30-22:40, ένα ασθενές αστέρι μέσα στα κιάλια, κάτω απ' τη Σελήνη, και επειδή ήταν κοντά στο όριο των οπτικών δυνατοτήτων μας, το μελετήσαμε. Ο Sky Atlas 2000.0 το έχει σημειωμένο με μέγεθος περίπου 7.5, αλλά έψαξα στο web, σε online κατάλογο Hipparchos, που δεν το είχε. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς ένα τόσο λαμπερό αστέρι δεν υπάρχει στον Hipparchos, και περιμένουμε απ' το Στέφανο να γυρίσει απ' την εκδρομή του και να μας λύσει την απορία με το Starry Night. Το αστέρι αυτό βρίσκεται στη θέση περίπου 7h29m, 21°50'.

[16/01/2001 - Ο Στέφανος βρήκε επιτέλους το αστέρι. Είναι το TYC1372-1262-1, με μέγεθος 7.53. Υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες εδώ. Μυστήριο παραμένει γιατί δεν έχει μπει στον Ίππαρχο. Το ευρωπαϊκό διαστημικό τηλεσκόπιο Ίππαρχος πραγματοποίησε χαρτογράφηση και παρήγαγε δύο καταλόγους: Ίππαρχος, με 118 χιλιάδες αστέρια μετρημένα με ακρίβεια, και Τυχώ, με 1 εκ. αστέρια μετρημένα με μικρότερη ακρίβεια. Αν ταξινομήσουμε όλα τα αστέρια του ουρανού με σειρά λαπρότητας, το εν λόγω αστέρι βρίσκεται κάπου στη θέση 20-30 χιλιάδες, οπότε είναι τελείως κουφό που το έχουν βάλει (μόνο) στην Τυχώ. Εν πάση περιπτώσει, καίτοι ήταν, όπως αναφέρθηκε, κοντά στα όρια των δυνατοτήτων μας, δεν ήταν τόσο κοντά στα όρια όσο το 42 Persei με γυμνό μάτι, όθεν το συμπέρασμα ότι με τα πενηντάρια κιάλια, και την πανσέληνο ολικά καλυμμένη, μπορούσαμε να δούμε καλύτερα από 7.5, ίσως μέχρι 7.6 ή 7.7.]

Αναμνηστικές φωτογραφίες

Επιστροφή στο ευρετήριο